Akredytywa dokumentowa – czy bank otwierający może być bankiem wyznaczonym?

Odpowiedź na tak postawione pytanie można znaleźć w art. 2 UCP 600. Podana w nim definicja określa, że:

„Bank wyznaczony oznacza bank, w którym akredytywa jest dostępna lub jakikolwiek bank, jeżeli akredytywa dostępna jest w dowolnym banku”.

Czy otrzymaliśmy, zatem precyzyjną i zadowalającą odpowiedź na postawione pytanie? Chyba nie.

W związku z tym sięgnijmy po kolejne pojęcie, a mianowicie „dostępność akredytywy”. Pojęcie to zostało określone w art. 6 UCP 600 (a), który stanowi, że:

„Akredytywa musi wskazywać bank, w którym jest dostępna lub stwierdzać, że jest dostępna w dowolnym banku. Akredytywa dostępna w banku wyznaczonym jest również dostępna w banku otwierającym”.

Na powyższej podstawie można wyciągnąć prosty wniosek – pytanie zawarte w tytule jest banalne. Czy rzeczywiście?

Aby móc to rozstrzygnąć, warto przyjrzeć się bliżej ewolucji pojęcia „bank wyznaczony”. Pojawia się ono po raz pierwszy w Jednolitych Zasadach dotyczących Akredytyw Dokumentowych, opracowanych przez Międzynarodową Izbę Handlową (ICC), w wersji UCP 400 (1983 r.) w formie bardzo lakonicznej, w art. 11 (b), który określa bank wyznaczony następująco:

„Wszystkie akredytywy muszą wyznaczyć bank (bank wyznaczony), który jest bankiem upoważnionym do zapłaty (bankiem wypłacającym) lub do akceptu trat (bankiem akceptującym) lub do negocjowania (bankiem negocjującym), chyba, że akredytywa dopuszcza negocjację przez dowolny bank (bank negocjujący)”.

Wnioskując z powyższego, można stwierdzić, iż bank wyznaczony jest:

1. bankiem wypłacającym,
2. bankiem akceptującym,
3. bankiem negocjującym.

Jednocześnie, porównując powyższą definicję z treścią art. 10 w wersji UCP 500 (1993 r.) można zauważyć, że definicja banku wyznaczonego została nieco wzbogacona w stosunku do wersji zawartej w UCP 400.

Zanim dokonamy oceny owej zmiany warto jeszcze zwrócić uwagę na pozostałe punkty (c) i (d) UCP 400, które stanowią, co następuje:

„ c) Jeżeli bankiem wyznaczonym nie jest bank otwierający lub bank potwierdzający, jego wyznaczenie przez bank otwierający nie stanowi, dla banku wyznaczonego, żadnego zobowiązania do zapłaty, akceptu lub negocjacji”.

„ d) Wyznaczając inny bank niż własny lub zezwalając na negocjację przez dowolny bank, bądź upoważniając lub prosząc bank o dodanie swego potwierdzenia, bank otwierający upoważnia taki bank do zapłaty, akceptu lub negocjacji, zależnie od okoliczności, w zamian za dokumenty, które z punktu widzenia ich cech zewnętrznych zdają się być zgodne z postanowieniami i warunkami akredytywy i zobowiązuje się zwrócić takiemu bankowi wszelkie wydatki zgodnie z postanowieniami niniejszych artykułów”.

Z powyższych fragmentów wynika niedwuznaczna sugestia, że bank wyznaczony może być zdefiniowany na bazie „dostępności” akredytywy i bank otwierający mógłby być określony, jako bank wyznaczony gdyby akredytywa była dostępna w banku otwierającym.

Posłużmy się więc dodatkowo zapisem art. 10 (b) (I) w wersji UCP 500, który brzmi następująco:

„O ile akredytywa nie określa, że jest dostępna tylko w banku otwierającym, wszystkie akredytywy powinny wyznaczać bank(bank wyznaczony), który upoważniony jest do zapłaty, do ponoszenia zobowiązania z tytułu odroczonej zapłaty, do akceptu traty/trat lub do negocjacji. W swobodnie negocjowanej akredytywie (freely negotiable credit) każdy bank jest bankiem wyznaczonym”.

Jak widać, określenie banku wyznaczonego na bazie „dostępności” zostało w wersji UCP 500 nieco zmienione w porównaniu z poprzednią wersją UCP 400.

Według reguł UCP 500 bank otwierający został wyraźnie oddzielony od banku wyznaczonego i uzyskał zasłużone zananie, jako główny zobowiązany. Należy dodać, że podobną pozycję zajmuje on również w regułach UCP 600 art. 2.

Weźmy jeszcze pod uwagę art. 6 (a) UCP 600, który stanowi, że:

„…” Akredytywa dostępna w banku wyznaczonym jest również dostępna w banku otwierającym”, oraz art. 6 (d) (II), którego odnośny fragment stwierdza, co następuje:

„…” Miejsce prezentacji inne niż w banku otwierającym jest miejscem dodatkowym do siedziby tego banku”.

Z kolei, jeśli odwołamy się do art. 38 (Akredytywy przenośne) punkt (b) to jest tam wyraźnie stwierdzone, że „… Bank otwierający może być bankiem przenoszącym”. Widać zatem, że rozróżnienie pomiędzy bankiem otwierającym a bankiem wyznaczonym jest dość subtelnej natury. Ponadto, jeżeli uwzględnimy jeszcze art. 12 (a), a konkretnie jego początkowy fragment:
„Jeżeli bank wyznaczony nie jest bankiem potwierdzającym …”, to prowadzi to nas do jasnej konkluzji, że bank otwierający nie może być bankiem wyznaczonym.

W tym miejscu warto rozważyć wszystkie możliwe alternatywy dotyczące „dostępności” akredytywy, które są zawarte w omawianym już art. 6 (a) UCP 600.

Jak bowiem wynika z jego treści, mamy do czynienia z trzema wariantami dostępności akredytywy:

• Pierwszy ma zastosowanie wówczas, gdy akredytywa jest dostępna w wymienionym z nazwy banku wyznaczonym;
• Drugi wskazuje, że akredytywa jest dostępna w dowolnym banku;
• Trzeci natomiast stwierdza, że jeśli mamy do czynienia z oboma powyższymi wariantami dostępności, to akredytywa jest również dostępna w banku otwierającym.

W tym kontekście warto również poddać analizie treść art. 7 (a) (II – IV) UCP 600:

„Pod warunkiem zaprezentowania ustalonych dokumentów stanowiących zgodną prezentację, w banku wyznaczonym lub w banku otwierającym, bank otwierający musi tę prezentację honorować, jeżeli akredytywa jest dostępna przez:

I. płatność za okazaniem w banku wyznaczonym i bank ten nie dokona zapłaty;

II. płatność odroczoną w banku wyznaczonym i bank ten nie zaciągnie zobowiązania zapłaty w terminie odroczonym lub będąc zobowiązany do zapłaty w terminie odroczonym, nie dokona zapłaty w terminie płatności;

III. akceptację w banku wyznaczonym i bank ten nie zaakceptuje weksla trasowanego ciągnionego na niego lub dokona takiego akceptu, lecz nie zapłaci w terminie płatności.”

Na tej podstawie (II – IV) można wnioskować, że bank inny niż bank otwierający musi posiadać jego upoważnienie do honorowania zgodnej prezentacji i zarazem, że bank otwierający jest ostatnią deską ratunku w sytuacji, gdy bank wyznaczony nie wywiąże się z nałożonego nań obowiązku, bądź nie wyrazi chęci realizacji instrukcji otrzymanych z banku otwierającego, bądź też zgadzając się, dokona odmowy w terminie późniejszym.
Ponadto w świetle dwóch pierwszych wariantów, tak określony bank otwierający, jako bank wyznaczony pełni rolę nie tylko pozostającą w sprzeczności z jego zasadniczą istotą, (jako głównego zobowiązanego), ale degradacji ulega również jego pozycja w procedurze akredytywy.
Z kolei uwzględniając trzeci z wariantów odzwierciedlony w art. 7 (a) (I) UCP 600, można wyciągnąć wniosek, że bank otwierający podejmując się płatności za okazaniem, płatności odroczonej lub akceptacji, rozszerza swoje zobowiązanie w stosunku do beneficjenta, co de facto czyni akredytywę – akredytywą bezpośrednią (straight letter of credit). Jeśli jeszcze dodamy do tego treść zapisu zawartego w punkcie (b) tegoż artykułu, to bank otwierający nie powinien być określany, jako bank wyznaczony w kontekście czystości znaczenia pojęcia „bank wyznaczony”.

Innymi słowy, wyłączna funkcja banku otwierającego, to jest w tym wypadku – „honorowanie”, nie wymaga koniecznie wymieniania jego nazwy, jako banku, w którym akredytywa jest dostępna, ponieważ jest to już wyraźnie wskazane w art. 7 (b) UCP 600:

„Bank otwierający jest nieodwołalnie zobowiązany do honorowania OD CHWILI (AS OF THE TIME) otwarcia akredytywy”.

Ponadto ze względu na brak odniesienia do banku wyznaczonego w art. 16 (f) i (g) UCP 600 umacnia się tym samym stanowisko, że bank otwierający nie powinien być traktowany, jako bank wyznaczony w jakichkolwiek okolicznościach.

Płynie stąd następująca konkluzja.
Na podstawie powyższej analizy można uznać, iż zawarta w art. 2 UCP 600 definicja banku wyznaczonego powinna przybrać postać następującą:

„Bank wyznaczony oznacza bank [inny niż bank otwierający], w którym akredytywa jest dostępna lub jakikolwiek bank [inny niż bank otwierający], jeżeli akredytywa dostępna jest w dowolnym banku”.

Andrzej Blajer
© Copyright by Andrzej Blajer