Akredytywa standby w działaniu praktycznym

Akredytywa standby działa na zasadzie analogicznej jak każda akredytywa dokumentowa z wyjątkiem tego, że:

• nie jest formą zabezpieczenia za pośrednictwem towarów pochodzących z handlu;
• wartość, którą zabezpiecza zostanie wypłacona dopiero wtedy gdy nie nastąpi wykonanie objętego nią zobowiązania;
• jej celem jest występowanie w roli gwaranta zdolności finansowej i wykonania zobowiązań wynikających z kontraktu a nie w roli instrumentu płatności za konkretne towary lub usługi, ponieważ służy zabezpieczaniu umów a nie do pełnego rozliczania transakcji handlowej;
• wartość akredytywy standby rzadko przekracza 10 % wartości kontraktu ¹⁾.

Procedura wystawiania akredytywy standby jest w zasadzie identyczna jak w przypadku tradycyjnej akredytywy dokumentowej.

Występują na ogół, jako uczestnicy: strony stosunku umownego a więc zleceniodawca i beneficjent oraz bank otwierający akredytywę i bank pośredniczący. Kwestie, o których mowa reguluje w Polsce Ustawa Prawo bankowe, a konkretnie art. 85 ²⁾, w USA Uniform Commercial Code Artykuł 5 ³⁾, w Rosji Kodeks cywilny ( § 3, Art. 867 , Art. 869 – 873 ) ⁴⁾. Z kolei w Chinach, regulacje dotyczące akredytyw standby są w zasadzie podporządkowane regułom ICC (aktualnie UCP 600 ), niemniej w znacznym stopniu odzwierciedlają ducha Konwencji ONZ o gwarancjach niezależnych i akredytywach standby z 1995 r., jak i amerykańskiego Znowelizowanego Artykułu 5 U.C.C. ⁵⁾ . Dodać jednak należy, że chińskie banki nie stosują określenia „standby letter of credit” lecz „letter of guarantee” , natomiast skala wykorzystania owego „ listu gwarancyjnego” jest bardzo duża ( zarówno w obrocie krajowym jak i zagranicznym ) i sięga 75 % udziału w rynku instrumentów zabezpieczających zobowiązania ⁶⁾.

Jak można było zauważyć po lekturze poprzedniego artykułu z tego cyklu, akredytywa standby jest na ogół klasyfikowana opisowo, toteż uwzględniając rolę, jaką ma odegrać w przypadku transakcji, którą zabezpiecza, możemy wyróżnić kilka jej rodzajów, stosując przy tym kryteria analogiczne jak w przypadku gwarancji, a mianowicie:

1. Direct pay standby L/C – zabezpieczająca płatność ;
2. Retention money standby L/C – kwota pieniężna wstrzymana jako gwarancja wykonania umowy ;
3. Bid / tender standby L/C – zabezpieczająca zobowiązanie zleceniodawcy w przypadku wygrania przetargu ;
4. Performance standby L/C – zabezpieczająca zobowiązanie dobrego wykonania umowy ;
5. Advance payment standby L/C – zabezpieczająca zobowiązanie związane z zaliczką wypłaconą w związku z transakcją ;
6. Commercial standby L/C – zabezpieczająca zobowiązanie zleceniodawcy do zapłaty za towary lub usługi, w przypadku gdy zapłata nie została dokonana w inny sposób ;
7. Counter standby L/C – zabezpieczająca otwarcie kontrakredytywy , czyli odrębnej akredytywy zabezpieczającej, bądź innego zobowiązania beneficjenta tej akredytywy ;
8. Financial standby L/C – zabezpieczająca beneficjentowi zobowiązanie spłaty pożyczki gdyby zleceniodawca tego nie dokonał ;
9. Insurance standby L/C – zabezpieczająca ubezpieczenie lub reasekurację zobowiązania zleceniodawcy ⁷⁾.

Należy zauważyć, że typowa akredytywa standby służy do zagwarantowania należnej zapłaty lub zabezpiecza właściwe wykonanie zobowiązań kontraktowych. Można wyróżnić szereg sytuacji związanych z realizacją transakcji w obrocie międzynarodowym gdzie zabezpieczająca rola akredytywy standby jest wykorzystywana w praktyce i to zarówno przez jedną stronę (sprzedającego) jak i drugą (kupującego) ⁸⁾. Dowodem na wspomniane możliwości wykorzystania w tej roli właśnie akredytywy standby a nie klasycznej gwarancji bankowej, jest ukazana wyżej, ich różnorodność.

Spróbujmy zatem prześledzić mechanizm funkcjonowania akredytywy zabezpieczającej na konkretnym przykładzie.

Akredytywa standby jako zabezpieczająca pełni często funkcje gwarancji dobrego wykonania kontraktu („performance Bond” – PB lub „performance guarantee” – PG ). Stanowi zabezpieczenie płatności kontraktowej na tej zasadzie, że jeżeli kupujący nie wywiąże się z przekazania należności kontraktowej sprzedającemu (beneficjentowi), to wypłata tej kwoty objęta „performance bond” (wystawionej na zlecenie kupującego) zostanie dokonana poprzez bank otwierający akredytywę standby na rzecz beneficjenta.

Procedura zostanie uruchomiona w momencie złożenia przez beneficjenta żądania do banku otwierającego (popartego dokumentacją stwierdzającą niewykonanie przez kupującego zobowiązania płatniczego).

Kolejność czynności przebiegu procedury realizacji standby L/C ⁹⁾

1. Zaproszenie do przetargu. Właściciel projektu wysyła ofertę przetargową do kontrahenta, który będzie jego ewentualnym realizatorem. Oferta przetargowa wymaga gwarancji przetargowej, która będzie funkcjonowała w charakterze akredytywy standby.
2. Kontrahent / realizator, występuje do banku z wnioskiem o wystawienie gwarancji przetargowej, na bazie akredytywy standby.
3. Bank kontrahenta (potencjalnego realizatora budowy), czyli bank otwierający akredytywę standby, wystawia gwarancję przetargową na rzecz właściciela projektu i przekazuje ją zleceniodawcy (kontrahentowi).
4. Kontrahent, czyli potencjalny wykonawca projektu, wysyła swoją ofertę przetargową wraz z gwarancją przetargową, właścicielowi projektu.
5. Właściciel projektu wybiera najlepszą z ofert złożonych przez potencjalnych wykonawców i temu z nich, którego oferta okazała się najlepsza przesyła do podpisu kontrakt na realizację projektu.
6. Jeżeli kontrahent / wykonawca nie zdecyduje się na podpisanie kontraktu lub odmówi dostarczenia właścicielowi projektu gwarancji dobrego wykonania kontraktu (performance bond), właściciel projektu będzie występował z żądaniem zapłaty w ramach gwarancji przetargowej (bid bond) przesyłając ją do banku zleceniodawcy (kontrahenta).
7. Kiedy kontrahent / wykonawca projektu podpisze kontrakt i dostarczy gwarancję dobrego wykonania umowy lub spełni inne warunki wymagane przez kontrakt, wówczas właściciel projektu zwraca kontrahentowi / wykonawcy projektu gwarancję przetargową w celu jej anulowania.
8. Bank wystawiający gwarancję przetargową (poprzez otwarcie akredytywy standby), informuje kontrahenta o podjętych przez siebie działaniach, związanych z likwidacją gwarancji a tym samym o zakończeniu procedury w ramach akredytywy standby.

Podsumowując, akredytywy standby mogą być wykorzystywane jako zabezpieczenie praktycznie każdego zobowiązania, którego wykonanie przez zobowiązanego będzie miało miejsce w przyszłości.

Mogą być, zatem stosowane m.in.:

1. w celu poprawienia ratingu kredytowego papierów wartościowych,
2. jako kaucja do umowy dzierżawy zamiast depozytu pieniężnego,
3. jako instrument zabezpieczający zapłatę faktury handlowej, przy transakcjach w rachunku otwartym,
4. jako zabezpieczenie zwrotu progresywnie narastających płatności (związanych np. z zakupami materiałów i surowców przez firmy budowlane),
5. jako instrument pomocy w obsłudze zobowiązań dłużniczych wszelakiego rodzaju ¹⁰⁾⁾.

Tak więc ze względu na swoją różnorodność umożliwiającą wszechstronność zastosowań, akredytywy standby mogą skutecznie konkurować z klasycznymi gwarancjami bankowymi, zwłaszcza w przypadku transakcji w obrocie zagranicznym.

Przypisy

1. Por. T. S. Bhogal, A. K. Trivedi, „International Trade Finance. A Pragmatic Approach”, Palgrave Macmillan, New York 2008, s. 82.
2. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r., Prawo bankowe , Dz. U. 1997, Nr 140, poz. 939, (tekst jednolity z dnia 19 sierpnia 2011 r., s. 61).
3. U. C. C. Revised Article 5 . Letters of Credit , (nowelizacja 1995 r.), przy czym podobnie jak w przypadku Ustawy Prawo Bankowe, regulacja amerykańska nie rozgranicza pojęć akredytywy dokumentowej i akredytywy standby, nie stosuje zatem odrębnej procedury. Różnice wynikają jedynie z faktu podporządkowania akredytywy standby regulacji ISP 98 , która weszła w życie 1 stycznia 1999 r. (International Standby Practices ISP 98,
   The Institute of International Law & Practice, Inc., ICC Publ. No. 590).
4. Por. „Documentary Credit Law throughout The Word. Annotated Legislation from more than 35 countries”, by Professor Dr R. A. Schütze and Dr G. Fontane, ICC Publishing SA, Paris, 2001, ICC Publ. No. 633.
5. Por. A. Blajer , “Documentary credits in international trade transactions under new ICC rules (UCP 600 )”, Oficyna Wydawnicza “Branta”, Bydgoszcz – Łódź, 2009 , ss. 58 – 62.
6. Por. Bank of China ( New York Branch ), Internet Banking: Standby Letter of Credit, https://www.bocusa.com
7. Por. J. E. Sifri , “Standby Letters of Credit. A Comprehensive Guide”, Palgrave Macmillan, New York 2008, ss. 125 – 128, oraz “International Standby Practices ISP 98”, op. cit., s. 5 – 6.
8. Por. W. (Buddy) Baker and J. F. Dolan, “Users’ Handbook for Documentary Credits under UCP 600”, ICC Services Publications, Paris 2008, ICC Publ. No. 694, s. 93 – 97.
9. Por. www.renan.com.pl , prezentacja multimedialne: “Akredytywa standby” .
10. Por. R. Jack , „Documentary Credits. The Law and practice of documentary credits including standby credits, and performance bonds”, Butterworths, London – Dublin – Edinburgh 1991, ss. 249 – 250.