Czy zawsze możemy w kontraktach handlowych skutecznie stosować reguły Incoterms ® 2010?

Korzyści wynikające ze stosowania międzynarodowych reguł handlowych, Incoterms® 2010 ¹⁾ nie zawsze łatwo skwantyfikować, lecz fakt, że reguły zostały przetłumaczone na 21 języków oraz są obecnie bardzo powszechnie stosowane przez przeważającą większość handlowców, zdecydowanie przemawia na ich rzecz.

Reguły, Incoterms® 2010 są, bowiem globalnym standardem umożliwiającym stosowanie jednolitej interpretacji warunków handlowych tak w krajowych jak i międzynarodowych transakcjach towarowych.

Jest to swoiste novum. Dotychczas skrót stanowił rozwinięcie zapisu International commercial terms. Oznaczało to jednoznacznie, że chodzi o międzynarodowe reguły handlowe, czyli warunki dostaw towarów w obrocie wyłącznie zagranicznym. Zmiana, o której mowa wiąże się przede wszystkim z ewolucją procesów integracyjnych we współczesnym świecie. Unia Europejska, czyli unia celna, NAFTA (Północno – Amerykańska Strefa Wolnego Handlu), podobnie jak EFTA, CAFTA, itd., itp., czyli porozumienia znoszące środki polityki handlowej w tym cła, między krajami – członkami danego ugrupowania integracyjnego.

Przyjęcie tego standardu w skali globalnej pozwala zatem na unikanie nieporozumień między stronami umów, które powstawały, jako skutek występowania w różnych krajach odmiennych praktyk i zwyczajów handlowych. Standard ów będący swoistym handlowym esperanto harmonizuje wzajemne prawa i obowiązki sprzedającego i kupującego, jako stron kontraktu, w odniesieniu do bazy dostawy a w szczególności w zakresie:

• określenia miejsca oraz terminu wykonania dostawy i zarazem jej przejęcia przez stronę, na rzecz, której została zrealizowana;
• sposobu przekazania dokumentów reprezentujących towar stronie nabywcy, aby mógł za ich pośrednictwem swobodnie nim dysponować;
• zawarcia przez stronę kontraktu, (której dana reguła z Incoterms® 2010 taki obowiązek przypisuje), umowy transportu lub ubezpieczenia towaru;
• ustalenie miejsca (bądź określonego punktu w tym miejscu), w którym następuje przejście ryzyka dostawy a także kosztów z nią związanych ze sprzedającego na kupującego.

Tyle teoria i zarazem najczęściej występująca w świecie praktyka. Jednak czasami możemy się spotkać z problemem, który może okazać się trudny do przezwyciężenia, np. gdy któraś ze stron nie akceptuje bazy dostawy ustalonej na podstawie reguł Incoterms®2010.

Jak sobie, zatem poradzić z zaistniałą sytuacją?

Posłużmy się w tym przypadku przykładem z życia wziętym. Polska firma negocjuje kontrakt na dostawę towaru z kontrahentem z Bangladeszu. W toku negocjacji wyłania się kwestia określenia bazy dostawy kontraktu. Kupujący (firma z Bangladeszu) życzy sobie, aby towary stanowiące np. przesyłkę całokontenerową (FCL), zostały załadowane na środek transportu samochodowego w zakładzie sprzedającego na jego koszt i ryzyko. Natomiast dalsze czynności realizuje kupujący, tj. transport wstępny do portu wysyłki, załadunek na statek, transport zasadniczy do portu przeznaczenia i transport docelowy do oznaczonego miejsca w kraju importu. Wszystkie te czynności wykonywane są na koszt i ryzyko kupującego.

Polski dostawca towaru uznał, że najwłaściwsza byłaby w tej sytuacji reguła FCA (Free Carrier) ze zbioru Incoterms®2010. Zgodnie z wykładnią oznacza ona:

Dostarczony do przewoźnika (wymienione z nazwy miejsce dostawy).²⁾ W omawianym przypadku konkretny zapis brzmiałby następująco: „FCA (zakład X, miejscowość Y w Polsce pod adresem Z) zgodnie z Incoterms® 2010”. ³⁾

Jednak odbiorca z Bangladeszu stanowczo nie zgodził się na zaproponowaną bazę dostawy twierdząc, że w praktyce handlowej jego kraju reguły Międzynarodowej Izby Handlowej nie są akceptowane z uwagi na małą popularność.

Powstał, zatem dylemat znalezienia rozwiązania zadawalającego obie strony kontraktu.

Jaką bazę dostawy można byłoby przyjąć w kontrakcie, aby zachować wszystkie warunki zaproponowane przez firmę z Bangladeszu?

Próbując udzielić odpowiedzi na to pytanie należy przede wszystkim pamiętać o podstawowej zasadzie formułowania bazy dostawy w kontrakcie handlowym. Zasada ta brzmi:

Strony kontraktu mają pierwszeństwo w ustaleniu warunków dostawy według własnego uznania, czyli przed wszystkimi regulacjami o charakterze międzynarodowym.

Regulacje te mają, bowiem charakter fakultatywny i stają się obowiązujące dopiero po podporządkowaniu im postanowień umowy handlowej. Oznacza to, że w treści kontraktu musi pojawić się zapis, że jego warunki związane z dostawą są podporządkowane np. regule FCA według Incoterms® 2010.

Co zatem powinno się zrobić w omawianej sytuacji, (czyli odrzucenia owej reguły)?

Można na przykład zaproponować klientowi regułę „F.O.B Factory” (zakład X, miejscowość Y, kraj: Bangladesz), bardzo popularną i często stosowaną na Dalekim Wschodzie.

Reguła ta, jeśli chodzi o sprecyzowanie obowiązków stron jest łudząco podobna do formuły: ”(II – A) F.O.B. (wymieniony krajowy przewoźnik w wymienionym krajowym miejscu wysyłki)” , pochodzącej ze zbioru RAFTD 1941 (Amerykańskie Znowelizowane Definicje Handlu Zagranicznego)⁴⁾.

W omawianej sytuacji propozycja sprzedającego zadowoliła odbiorcę towaru z Bangladeszu, toteż w takich przypadkach jak przytoczony wyżej, można skutecznie posłużyć się tym rozwiązaniem.

Jest jednak pewien mankament. Wykładnia, F.O.B. Factory wg RAFTD 1941⁵⁾ nie odpowiada całkowicie wykładni reguły FCA ze zbioru Incoterms® 2010.

Problem, jaki się wyłania, dotyczy odprawy celnej wywozowej, a konkretnie tego, komu ten obowiązek jest przypisany.

Wariant (II – A) F.O.B. wg RAFTD 1941 przypisuje ten obowiązek kupującemu (analogicznie jak w formule EXW z Incoterms® 2010). Z kolei wykładnia reguły FCA wg Incoterms®2010 stanowi, że obowiązek odprawy celnej wywozowej przypada sprzedającemu.

Gdyby, zatem chcieć całkowicie pogodzić interesy stron w omawianym kontekście, „FOB Factory” musiałaby mieć wykładnię zmodyfikowanej reguły EXW Incoterms® 2010, tzn. przybrać zapis „EXW loaded…” Incoterms® 2010.⁶⁾

W tym momencie dla firmy polskiej wyłania się kolejny problem!.

Aby odzyskać naliczony w fakturze VAT (z tytułu eksportu) dostawca musi otrzymać potwierdzenie, że towar opuścił granice Polski i terytorium celne UE. Kopie odpowiednich dokumentów (tj. faktury, specyfikacji towarowej, konosamentu) z takim potwierdzeniem portowego urzędu celnego, muszą być w tym przypadku dostarczone przez kupującego. Jeśli sprzedający ich nie otrzyma nie ma możliwości zastosowania stawki 0%.

Dlatego też, aby skutecznie wyeliminować takie ryzyko, sprzedający powinien przejąć obowiązek dokonania odprawy celnej wywozowej. Jeżeli zatem uwzględnimy również wskazane wyżej oczekiwania nabywcy, co do warunków dostawy (towar załadowany na środek transportu drogowego, którym zostanie dostarczony do portu wysyłki), to zaproponowane rozwiązanie kompromisowe mogłoby przybrać następującą postać:

„ F.O.B. Car (cleared for export) zakład X, miejscowość Y, Poland „.

Takie rozwiązanie podpowiada amerykański Uniform Commercial Code (UCC), a konkretnie: Article 2 § 319 (1) (c) UCC. Oznacza ono, bowiem, że sprzedający wykonuje dostawę dostarczając towar na środek transportu samochodowego na terenie swojego zakładu i dokonuje odprawy celnej wywozowej. Nie ponosi jednak kosztów transportu wstępnego do portu załadunku. Odprawę celną w portowym urzędzie celnym przeprowadza kierowca pojazdu w imieniu sprzedającego i dostarcza mu niezwłocznie kopie wymaganych dokumentów towarowych, stwierdzających wywóz towaru poza granice UE.

 Przypisy:

1. Por. www.renan.pl prezentacje multimedialne: „Ogólna charakterystyka reguł handlowych Incoterms®2010”.
2. Por. Incoterms®2010. Reguły MIH do stosowania w krajowych i międzynarodowych warunkach handlowych, ICC Polska, Związek Banków Polskich. Warszawa 2010, s. 22 – 31.
3. Por. www.renan.pl prezentacja: „Graficzna prezentacja podstawowych obowiązków sprzedającego i kupującego według Incoterms®2010. Reguły stosowane w każdej gałęzi transportu.
4. Por. jak wyżej, prezentacja: „Revised American Foreign Trade Definitions 1941”, reguła (II–A) F.O.B.
5. Por. Andrzej Blajer, Międzynarodowe reguły handlowe – zasady i praktyka stosowania, ODDK, Gdańsk 2000, s. 153 – 154.
6. Por. www.renan.pl prezentacje multimedialne: „Możliwości modyfikacji formuł Incoterms®2010”.