Incoterms®2020 – prawo stanowione czy zwyczaj handlowy?

Status prawny reguł Incoterms, w tym zarówno w wersji obecnej (Incoterms®2010) jak i nowej Incoterms®2020, można określić następująco:

• Reguły Incoterms tworzą jedynie rekomendację a nie prawo stanowione.
• Reguły Incoterms stanowią natomiast element prawa handlowego zwyczajowego.

Ze względu na fakt, że celem tego artykułu nie są szczegółowe rozważania natury prawnej w obu obszarach, a jedynie ustalenie statusu prawnego reguł Incoterms, należy zauważyć, że reguły te są rodzajem międzynarodowego zwyczaju handlowego a konkretnie uzansu.

Niemniej, gwoli ścisłości należy wyjaśnić, że podstawowym źródłem prawa dla stosunków handlowych jest prawo stanowione.

Oznacza to, że wiodące znaczenie dla regulacji takich stosunków mają zespoły norm prawnych stanowiące wynik specjalnej procedury prawotwórczej, kończącej się wydaniem konkretnego, sporządzonego w formie pisemnej i odpowiednio ogłoszonego aktu normatywnego.

Upraszczając, można stwierdzić, że prawo stanowione (inaczej zwane także ustawowym np.  ius civile albo statute law) to zbiór norm prawnych, które zostały ustanowione przez organy ustawodawcze mające do tego uprawnienia. Prawodawcą jest tu władza państwowa, wobec czego normy pochodzące od innych podmiotów niż państwo nie mogą mieć mocy prawa.

Natomiast podstawą prawa zwyczajowego, jako specjalnego rodzaju źródła prawa, jest wykształcenie się odpowiedniej, jednolitej i z reguły trwającej przez dłuższy czas praktyki, pod warunkiem, że stosowanie się do tej praktyki następuje w przekonaniu o jej mocy wiążącej dla uczestników obrotu, np. towarowego. Normy prawa zwyczajowego spełniające wymienione wymagania stają się częścią składową określonego systemu prawnego wraz z nadaniem odpowiedniej sankcji czy ich uznaniem ze strony władz danego państwa.

Podsumowując powyższe kwestie, można stwierdzić, że zwyczaj handlowy to tradycyjny sposób postępowania stron umowy przy zawieraniu i wykonywaniu kontraktów (umów) handlowych.

Należy jednak w tym miejscu uwzględnić jeszcze jedno pojęcie a mianowicie pojęcie uzansu handlowego.

Uzans handlowy to zwyczaj zarejestrowany i ogłoszony przez określoną organizację międzynarodową. Toteż z uwagi na fakt, że twórcą i zarazem edytorem reguł handlowych Incoterms jest Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu, należy je traktować, jako międzynarodowy uzans handlowy.

Reasumując, uzanse handlowe to zwyczaje stwierdzone przez miarodajne grono osób, np. w omawianym przypadku reprezentowane przez Komitety Narodowe ICC i ogłaszane przez Komisję ICC ds. Międzynarodowej Praktyki Handlowej.

Innymi, oprócz Międzynarodowej Izby Handlowej (ICC), instytucjami tworzącymi międzynarodowe uzanse handlowe, są m.in.:

• Komisja Narodów Zjednoczonych ds. Międzynarodowego Prawa Handlowego (UNCITRAL),
• Międzynarodowy Instytut Unifikacji Prawa Prywatnego (UNIDROIT),
• Organy Stowarzyszenia Prawa Międzynarodowego.

Na zakończenie, powracając do statusu prawnego reguł Incoterms należy dodać, że we wcześniejszych wersjach tych reguł (1936, 1953, 1967, 1976, 1980, 1990, 2000), ich inkorporacja do umowy sprzedaży – kupna towarów polegała na:

• Wskazaniu wybranej reguły: np. FOB lub Free on Board,
• Wskazaniu miejsca wykonania dostawy: np. Port of Houston, TX (Texas)
• Wskazaniu kraju miejsca wykonania dostawy: np. U.S.A.
• Wskazaniu, że wybrana reguła handlowa podlega wykładniom określonego zbioru INCOTERMS: np. INCOTERMS 2000
• Wskazani edytora zbioru tych reguł: INCOTERMS, ICC (International Chamber of Commerce).

Obecnie obok skrótu reguły i miejsca dostawy: np. DAP Warsaw POLAND, należy jedynie dodać Incoterms®2010, a od 1 stycznia 2020 r., Incoterms®2020.

Andrzej Blajer
© Copyright by Andrzej Blajer