Uszlachetnianie bierne – istota i specyfika procedury
Procedura uszlachetniania biernego 1), obok omawianej wcześniej procedury uszlachetniania czynnego jest procedurą specjalną należącą do kategorii przetwarzanie. Funkcjonowała ona również we Wspólnotowym Kodeksie Celnym i specyfika jej realizacji nie odbiega zasadniczo od przyjętych w nim rozwiązań. W ramach jej stosowania możliwe jest, zatem dokonanie czasowego wywozu towarów unijnych poza obszar celny Unii Europejskiej w celu poddania ich procesom przetwarzania, ale już bez obowiązku ich powrotnego przywozu po przetworzeniu. Zakres stosowania procedury uszlachetniania biernego reguluje art. 259 UKC, który stanowi ponadto, że towary, o których mowa wyżej mogą zostać dopuszczone do obrotu z całkowitym lub częściowym zwolnieniem z należności celnych przywozowych. Następuje to na wniosek:
- posiadacza pozwolenia lub
- każdej innej osoby mającej siedzibę na obszarze celnym UE, pod warunkiem, że osoba ta uzyskała zgodę posiadacza pozwolenia, oraz że będą spełnione warunki tego pozwolenia.
Należy jednak pamiętać, że nie dotyczy to wszystkich towarów unijnych. Towary wyłączone z możliwości objęcia ich omawianą procedurą są wymienione w ust.2 art. 259 UKC. Należą do nich towary:
- których wywóz wiąże się ze zwrotem lub umorzeniem należności celnych przywozowych,
- które przed wywozem zostały dopuszczone do obrotu z zastosowaniem zwolnienia z cła lub obniżonej stawki celnej ze względu na końcowe przeznaczenie, tak długo jak cele tego końcowego przeznaczenia nie zostały osiągnięte, chyba że towary te muszą zostać poddane naprawie,
- których wywóz wiąże się z udzieleniem refundacji wywozowych,
- którym z tytułu ich wywozu przysługuje w ramach wspólnej polityki rolnej inna korzyść finansowa niż refundacje, o których mowa w punkcie c).
Należy dodać, że wobec towarów unijnych stosuje się należności celne wywozowe, pod warunkiem, że zostały ustanowione, co jednak do chwili obecnej nie nastąpiło.
1. Istota procedury uszlachetniania biernego.
Sprowadza się ona do umożliwienia podmiotom unijnym czerpania korzyści z tytułu ponoszenia niższych kosztów zatrudnienia w państwach trzecich, czyli spoza obszaru celnego UE, przy jednoczesnym wykorzystaniu surowców / towarów wyprodukowanych w Unii do wytworzenia wyrobów gotowych. Ponadto procedura ta ma również na celu umożliwienie wspomnianym podmiotom, poddania towarów unijnych procesom / czynnościom, które nie są dostępne w Unii.
Innym powodem stosowania procedury uszlachetniania biernego jest często niedostępność w krajach UE wysokorozwiniętych, unikalnych technologii, które są dostępne np. w USA, Szwajcarii czy, Japonii.
Procedury przetwarzania są identyczne dla obu procedur uszlachetniania i oznaczają:
- obróbkę towarów czasowo wywiezionych, w tym montaż, składanie lub instalowanie w innych towarach;
- przetwarzanie towarów czasowo wywiezionych;
- niszczenie towarów czasowo wywiezionych;
- naprawę towarów czasowo wywiezionych w tym ich odnawianie i porządkowanie;
- wykorzystywanie towarów czasowo wywiezionych, które nie wchodzą w skład produktów przetworzonych, ale umożliwiają ich wytworzenie, nawet, jeśli zostaną one całkowicie lub częściowo zużyte w tym procesie (akcesoria produkcyjne) 2).
Pomimo tego, że przedmiotem czasowego wywozu są towary unijne, a więc nie podlegają one objęciu procedurą wywozu 3), to jednak zgodnie z art. 269 ust.3 UKC do tych towarów mają zastosowanie przepisy prawa celnego odnoszące się do obowiązku dokonania zgłoszenia wywozowego.
W ramach realizacji omawianej procedury powstają produkty przetworzone pod pojęciem, których rozumiemy towary objęte procedurą przetworzenia a konkretnie uszlachetniania biernego, które to towary zostały poddane procesom przetwarzania 4).
Produkty przetworzone powstałe w państwie trzecim z czasowo wywiezionych towarów unijnych mogą zostać następnie powrotnie przywiezione na obszar celny UE i być dopuszczone do obrotu, tak jak wspomniano wyżej z całkowitym lub częściowym zwolnieniem z należności celnych przywozowych.
Należy jednak wziąć pod uwagę pewne ograniczenia z tym związane. Mianowicie unijne przepisy celne zakazują stosowania procedury uszlachetniania biernego, gdy:
- towary zostały przywiezione z państw trzecich i gdy stwierdzono ich wady fabryczne lub materiałowe w chwili ich pierwszego dopuszczenia do obrotu 5),
- w przypadku czasowego wywozu towarów do naprawy nie są one zdatne do jej przeprowadzenia, gdyż procedura nie może być wykorzystywana do podniesienia wydajności technicznej towarów 6).
Należy również mieć na uwadze fakt, że cechą charakterystyczną procedury przetwarzania (w obu wariantach) jest współczynnik produktywności oznaczający ilość lub odsetek produktów przetworzonych uzyskanych w wyniku przetworzenia określonej ilości towarów objętych procedurą przetwarzania 7). Przy wydawaniu pozwolenia na korzystanie z procedury uszlachetniania biernego obowiązkiem organów celnych jest określenie współczynnika produktywności lub średniego współczynnika produktywności procesu przetwarzania bądź też ustalenie metody wyznaczania takiego współczynnika. Współczynnik produktywności lub średni współczynnik produktywności wyznaczany jest na podstawie faktycznych okoliczności, w jakich procesy technologiczne są lub maja być przeprowadzane. Organ celny nie może jednak określać współczynnika produktywności, gdy został on wyznaczony w prawodawstwie unijnym regulującym określone dziedziny 8).
2. Sposoby korzystania z procedury uszlachetniania biernego.
Jeżeli procesem w ramach, którego przeprowadzana jest omawiana procedura jest proces naprawy to może być ona realizowana w dwóch szczególnych systemach”
- standardowej wymiany,
- uprzedniego przywozu.
System standardowej wymiany polega na tym, że można skorzystać z preferencji gwarantowanych przez przepisy dotyczące procedury uszlachetniania biernego również wówczas, gdy nie dokonuje się przywozu produktu przetworzonego, lecz na jego miejsce przywożony jest tzw. produkt zamienny. W rezultacie zamiast produktu przetworzonego powstającego jako konsekwencja zastosowania procesu przetwarzania w odniesieniu do czasowo wywiezionego towaru unijnego jest przywożony odpowiedni produkt zastępczy, zamienny.
Organy celne zezwalają, na wniosek posiadacza pozwolenia lub innej osoby spełniającej wymagania przepisów celnych i mającej zgodę posiadacza pozwolenia, na zastosowanie systemu standardowej wymiany. Proces przetwarzania musi w takim przypadku polegać na naprawie wadliwych towarów unijnych niepodlegających środkom ustanowionym w ramach wspólnej polityki rolnej lub specjalnym ustaleniom, które mają zastosowanie w odniesieniu do niektórych towarów powstałych w wyniku przetworzenia produktów rolnych.
Jednak, aby było możliwe zastosowanie standardowej wymiany to produkty zamienne muszą posiadać:
- ten sam ośmiocyfrowy kod Nomenklatury Scalonej (CN),
- taką samą jakość handlową,
- takie same parametry techniczne – jak towary wadliwe, gdyby miały one zostać poddane przewidzianej naprawie.
Natomiast gdyby okazało się, że towary wadliwe były używane przed wywozem, to produkty zamienne muszą być również produktami używanymi – nie mogą bowiem być produktami nowymi. Jednakże, możliwe jest odstąpienie od tego warunku, jeżeli produkt zamienny został wydany nieodpłatnie, ze względu na gwarancyjne zobowiązanie umowne lub w związku z istnieniem wady materiałowej lub fabrycznej. Oznacza to, że przepisy, które miałyby zastosowanie do produktów przetworzonych stosuje się także do produktów zamiennych.
Zaostrzone warunki przewidziane dla produktu zamiennego mają uniemożliwić czasowy wywóz towarów przestarzałych technologicznie oraz o niższej jakości, aby na ich miejsce przywieźć nowe produkty.
Uprzedni przywóz produktów zamiennych polega z kolei na ich przywozie przed wywozem towarów wadliwych (przeznaczonych do naprawy poza obszarem celnym UE). Należy jednak pamiętać, że uprzedni przywóz produktów zamiennych wymaga złożenia zabezpieczenia pokrywającego kwotę należności celnych przywozowych, która byłaby wymagana gdyby towary wadliwe nie zostały wywiezione.
Termin na dokonanie tego wywozu wynosi dwa miesiące, licząc od dnia przyjęcia przez organy celne zgłoszenia do dopuszczenia do obrotu produktów zamiennych.
W wyjątkowych okolicznościach, jeżeli towary wadliwe nie mogą zostać wywiezione w tym terminie, organy celne na uzasadniony wniosek posiadacza pozwolenia mogą w rozsądnym zakresie przedłużyć ten termin 9).
Ponadto w ramach procedury uszlachetniania biernego możliwe jest także:
- wykorzystanie towarów ekwiwalentnych do wytworzenia produktów przetworzonych, czyli towarów nieunijnych, które są przetwarzane zamiast produktów unijnych i podobnie jak w przypadku zastosowania standardowej wymiany muszą posiadać:
– ten sam ośmiocyfrowy kod nomenklatury scalonej,
– taką samą jakość handlową,
– takie same parametry techniczne jak towary, które zastępują; - dokonanie uprzedniego przywozu produktów przetworzonych uzyskanych z towarów ekwiwalentnych przed wywozem towarów przez nie zastępowanych (jest to tzw. „uszlachetnianie bierne IM/EX”).
Jednakże korzystanie z towarów ekwiwalentnych oraz z uszlachetniania biernego IM/EX wymaga zezwolenia organu celnego, które jest udzielane pod warunkiem, że zapewniony jest prawidłowy przebieg procedury, w szczególności w zakresie dozoru celnego. Obecne przepisy celne w zakresie korzystania z towarów ekwiwalentnych rozszerzyły katalog procedur celnych w ramach, których mogą być stosowane (uszlachetnianie bierne, składowanie celne). Jednocześnie wprowadzone zostały różne dodatkowe ograniczenia w zakresie stosowania towarów ekwiwalentnych. Polegają one m.in. na tym, że nie jest dopuszczalne korzystanie z towarów ekwiwalentnych 10) w sytuacji np., gdy:
– towary nieunijne przetwarzane zamiast towarów unijnych objętych omawianą procedurą podlegałyby tymczasowemu lub ostatecznemu cłu antydumpingowemu, cłu wyrównawczemu, cłu ochronnemu bądź cłu dodatkowemu wynikającemu z zawieszenia koncesji, gdyby zgłoszono je do dopuszczenia do obrotu;
– są to towary lub produkty genetycznie zmodyfikowane lub zawierające elementy, które zostały poddane modyfikacji genetycznej.
Należy pamiętać, że co do zasady procedura uszlachetniania biernego jest stosowana w odniesieniu do towarów unijnych. Jednak przepisy UKC dopuszczają wyjątkowo sytuację, w której organy celne, mogą zezwolić na wniosek (posiadacza pozwolenia), aby niektóre lub wszystkie towary objęte uprzednio procedurą uszlachetniania biernego lub produkty przetworzone, zostały czasowo powrotnie wywiezione w celu poddania ich dalszemu uzupełniającemu przetworzeniu poza obszarem celnym UE, zgodnie z warunkami określonymi dla tej procedury.
3. Wniosek o udzielenie pozwolenia na korzystanie z procedury uszlachetniania biernego.
Podobnie jak ma to miejsce w przypadku procedury uszlachetniania czynnego wniosek o pozwolenie może być złożony w formie pełnej i skróconej. Zasady wypełniania wniosku są więc właściwie analogiczne. Niemniej pewna różnica występuje w odniesieniu do skróconej formy wniosku.
Ta forma wniosku o pozwolenie na korzystanie z procedury uszlachetniania biernego może być zastosowana w przypadku:
- gdy towary inne niż te wymienione w załączniku 71-02 do RD 11), („Towary i produkty wrażliwe”) mają być objęte procedurą, o której mowa;
- zgłoszenia produktu zamiennego do procedury dopuszczenia do obrotu (po uszlachetnianiu biernym) w sytuacji, gdy udzielono pozwolenia na korzystanie z tej procedury uszlachetniania a produkty zamienne mają być dopuszczone do obrotu w systemie standardowej wymiany (z uprzednim przywozem lub bez niego), który nie jest objęty tym pozwoleniem.
- zgłoszenia produktu przetworzonego do procedury dopuszczenia do obrotu po uszlachetnianiu biernym, jeżeli proces przetworzenia dotyczy towarów o charakterze niehandlowym.
Natomiast ta forma wniosku nie może być zastosowana, (czyli zgłoszenie celne nie będzie mogło być uznane za wniosek o udzielenie pozwolenia), w przypadku, gdy:
- stosowane jest zgłoszenie uproszczone,
- stosowana jest odprawa scentralizowana,
- stosowany jest wpis do rejestru zgłaszającego,
- wniosek dotyczy udzielenia pozwolenia z udziałem więcej niż jednego państwa członkowskiego UE,
- wniosek dotyczy stosowania towarów ekwiwalentnych zgodnie z 223 UKC,
- właściwy organ celny powiadamia zgłaszającego, że wymagane jest sprawdzenie warunków ekonomicznych zgodnie z 211 ust. 6 UKC,
- wniosek dotyczy udzielenia pozwolenia z mocą wsteczną, zgodnie z 211 ust. 2 UKC, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 163 ust. 1 lit. e) lub f) RD. Należy dodać, że nie dotyczy tu zasada 3 lat.
Pozostałe warunki wynikające ze stosowania procedury uszlachetniania biernego są identyczne jak dla procedury uszlachetniania czynnego. Należy tylko przypomnieć, że wcześniejsze pozwolenia na korzystanie z niniejszej procedury zachowują swoją ważność do końca okresu ważności lub do dnia 1 maja 2019 r., w zależności od tego, co nastąpi wcześniej, gdyż po dniu 30.04.2016 r., korzystanie z ważnego pozwolenia odbywa się na podstawie przepisów nowego unijnego prawa celnego.
Na zakończenie należy również uwzględnić szczególne zasady obliczania kwoty należności celnych przywozowych dla omawianej procedury, które zawarte są w art. 86 ust. 5 UKC. Zgodnie z tą metodą, jeżeli dług celny powstaje w odniesieniu do produktów przetworzonych powstałych w ramach procedury uszlachetniania biernego lub produktów zamiennych, kwotę o której mowa wyżej, oblicza się na podstawie kosztu procesu przetwarzania przeprowadzonego poza obszarem celnym UE. Oznacza to, że w takiej sytuacji wartość celną towaru będącą podstawą do obliczenia kwoty długu celnego, stanowią koszty przetworzenia poniesione w związku z procesami przetworzenia w państwie trzecim. Wówczas wartość ta stanowi podstawę do obliczenia długu celnego w przywozie z wykorzystaniem stawki celnej ad valorem.
Natomiast, jeżeli w ramach zakończenia procedury uszlachetniania biernego, we Wspólnej Taryfie Celnej przewidziano cło specyficzne dla produktów przetworzonych, kwotę należności celnych przywozowych oblicza się na podstawie metody różnicy wartości. Konkretyzując, jeżeli posługujemy się tą metodą, to kwotę należności celnych przywozowych oblicza się na podstawie wartości celnej produktów przetworzonych w chwili przyjęcia zgłoszenia celnego do dopuszczenia do obrotu, pomniejszoną o wartość statystyczną odpowiednich towarów czasowo wywożonych w chwili objęcia ich uszlachetnianiem biernym. Jest ona następnie pomnożona przez kwotę należności przywozowych stosowną do produktów przetworzonych i podzieloną przez wartość celną produktów przetworzonych. Identyczna reguła dotyczy sytuacji, gdy są wykorzystywane w przedmiotowej procedurze produkty zamienne 12).
Reasumując należy zauważyć, że procedura uszlachetniania biernego jest po prostu przeciwieństwem procedury uszlachetniania czynnego.
Przypisy:
- Podstawa prawna:
- Unijny Kodeks Celny – art. 210 – 225, art. 259 – 262;
- Rozporządzenie Delegowane – art. 161 – 166, art. 169, art. 171 – 174, art. 176, art. 178 – 181, art. 183, art. 240, art. 242 – 243;
- Rozporządzenie Wykonawcze – art. 258 – 271;
- Rozporządzenie Delegowane Przejściowe – zał. 12 i zał. 13.
- Art. 5 pkt. 37 UKC.
- Art. 269 ust. 1 UKC.
- Art. 5 pkt. 30 UKC.
- Art. 260 ust. 2 UKC. Dla takiej sytuacji przewidziano inne rozwiązanie zawarte w art. 118 ust. 1 UKC, zgodnie z którym kwota należności celnych przywozowych, wynikająca z objęcia towarów procedurą dopuszczenia do obrotu podlega zwrotowi lub umorzeniu, jeżeli powiadomienie o długu celnym dotyczy towarów, które nie zostały przyjęte przez importera, ponieważ w chwili zwolnienia były wadliwe lub niezgodne z warunkami umowy, na podstawie której zostały wywiezione.
- Art. 243 RD.
- Art. 5 pkt. 38 UKC.
- Art. 255 UKC.
- „Procedura uszlachetniania biernego (Unijny Kodeks Celny)”, Ministerstwo Finansów – Departament Ceł, Warszawa, marzec 2017 r., s. 5.
- Załącznik 71-04 do RD zawiera przepisy szczególne dotyczące stosowania towarów ekwiwalentnych, zgodnie z którymi w ramach procedury uszlachetniania biernego nie jest dozwolone:
- zastępowanie towarów ekologicznych towarami wytwarzanymi konwencjonalnie i odwrotnie,
- w przypadku tzw. towarów i produktów wrażliwych, objętych załącznikiem 71-02 do RD.
- „Procedury specjalne – Tytuł VII UKC / Wytyczne dla Państw Członkowskich i Handlu”, TAXUD/A2/SPE/MRe/2016/001-Rev6-EN, Bruksela, 4 maja 2016, s.30 (schemat blokowy dotyczący wniosku o uszlachetnianie bierne). Oznacza to, że w odniesieniu do zał. 71-02, czyli towarów i produktów wrażliwych należy przeprowadzić stosowną analizę w kwestii rozpatrywania wniosku o pozwolenie na procedurę.
- Art. 75 RD.
Andrzej Blajer
© Copyright by Andrzej Blajer